Hees zijn wil zeggen dat de stem niet helder is. Iedereen kan daar last van hebben voor kortere of langere tijd. De stem kan tijdelijk hees zijn, bijvoorbeeld bij verkoudheid, bij langere aanwezigheid in een rokerige/luidruchtige omgeving, na een schoolreisje of na carnaval. Deze heesheid verdwijnt gewoonlik na enkele dagen.
Langdurige heesheid kan wijzen op het niet goed functioneren van de stembanden en wellicht op een beschadiging ervan. De stembanden kunnen gezwollen of geïrriteerd zijn of er kunnen knobbeltjes op zitten. Oorzaken van langdurige heesheid kunnen zijn stemmisbruik (schreeuwen) of verkeerd stemgebruik (praten met een te hoge of te lage stem).
Iemand die zijn stem beroepsmatig gebruikt, zal veel intensiever en langduriger spreken dan mensen die de stem minder nodig hebben in hun werk. Het uitoefenen van een spreekberoep houdt meer in dan intensief en veeleisend stemgebruik. Als de stem vermoeid wordt, zal men de stem onbewust gaan forceren.
Beroepssprekers weten vaak niet hoe zij hun stem hanteren, omdat dit nooit is geleerd. Wie geen stemklachten heeft zal niet snel naar een kno-arts of logopedist/stemtherapeut verwezen worden.
Toch lopen zij een grote kans op problemen aan de stem, omdat zijn niet weten welke klachten op een naderend stemfalen kunnen wijzen. Of omdat de signalen niet voldoende serieuw genomen worden. Ook professionele stemgebruikers, zoals zangers of acteurs, ondervinden wel eens problemen aan de stembanden en moeten soms geopereerd worden.
Het voorkomen van stemproblemen begint bij het kennen van je stem. Stemklachten komen vaker voor bij beroepssprekers: 55% van de beroepssprekers (leerkrachten), 40% bij de veelvuldig sprekende beroepsbeoefenaars (vertegenwoordigers) en 20% van de niet beroepssprekers kent een periode met stemproblemen. Tot die laatste groep horen zangers of zangeressen, die uit hobby in koren of (pop)bands zingen.
Wat zijn de eerste signalen die kunnen wijzen op stemklachten? Er is een grote hoeveelheid aan symptomen die kunnen wijzen op het ontstaan van stemklachten. Toenemende klachten van een droge keel na het praten, een branderig gevoel, het regelmatig gaan kuchen tijdens het spreken/zingen, af en toe lichte heesheid na spreken of zingen, moeite met zingen van hoge tonen, hoesten, keelschrapen, vermoeidheid, pijn.
Als deze klachten een keer voorkomen na een feest, eenmalige belasting, is dat niet direct een probleem. Komt dat steeds vaker en wellicht op een gegeven moment constant voor, dan moet dat signaal niet meer genegeerd worden.
Chronisch stemmisbruik geeft op den duur kans op stembandknobbeltjes of oedeem. Zonder ingrijpen treden dan vaak nog blijvende beperkingen op. Roken, luchtverontreiniging, airconditioning, sterke drank en allergieën zijn extra bezwarende factoren. Logopedische stemtherapie is na een operatie nodig om de stembanden in conditie te brengen en terugval te voorkomen. Met tijdige preventieve stemtraining hoeft het niet tot een operatie te komen!
Ontstaan stemproblemen altijd door een verkeerd stemgebruik? Veel hangt af van de mate waarin de stem gebruikt wordt. De stembelastbaarheid verschilt bovendien per individu. Een stemstoornis kan zowel door organische (bijv. stemplooiknobbeltjes of Reinke-oedeem) als niet-organische (bijv. onjuist, langdurig/intensief stemgebruik) afwijkingen veroorzaakt worden. We noemen stemstoornissen functioneel, wanneer er geen organische afwijking aanwezig is.
Niet elk strottenhoofd is hetzelfde en niet met alle stemplooien kun je alles bereiken. De mogelijkheden van een stem hangen nauw samen met de anatomie en de bouw van het strottenhoofd. Een in aanleg zwak gebouwde larynx maakt dat de stem weinig belastbaar is. Een oorzaak van een functionele stemstoornis kan een onjuist stemgebruik zijn, door bijv. een slechte coördinatie van adem en stemgeven. Ook door langdurig of intensief stemgebruik kan de kwaliteit van de stem verminderen, waardoor mogelijk compensatiemechanismen in werking worden gesteld.
Deze stemstoornissen beginnen meestal sluipend en verergeren bij stembelasting (bijv. te hoog en te hard praten/zingen. Psyco-emotionele factoren kunnen de stemkwaliteit ook negatief beïnvloeden. De behandeling van zowel organische als niet-organische (=funcionele) stemstoornissen kan door een logopedist bestaan uit advisering over het stemgebruik, het aanleren van een juiste ademtechniek, koppeling van adem en stem en het onder controle houden van toonhoogte en volume. Zij kan verschillende stemtherapeutische methoden toepassen, die tot stemverbetering kunnen leiden.
Interessante informatie gevonden? Deel dan deze pagina op de sociale media en vertel het door.
